Giriş
Halkara çydamlylyk, halkara ülňüleri ýa-da şertnamalary bilen rugsat edilýän önümleriň ýa-da hyzmatlaryň ölçegleriniň, şekilleriniň ýa-da beýleki aýratynlyklarynyň kabul ederlikli üýtgemelerine degişlidir. Bu çydamlylyk, dürli ýurtlardan gelýän önümleriň ýa-da hyzmatlaryň aňsatlyk bilen çalşylmagyny üpjün edýär, halkara söwdany we hyzmatdaşlygy ýeňilleşdirýär. Bu makalada halkara çydamlylyk düşünjesini, olaryň ähmiýetini, görnüşlerini we olaryň nähili döredilendigini we durmuşa geçirilişini öwreneris.
1-nji bölüm: Halkara çydamlylyga düşünmek:
1.1 Çydamlylygyň kesgitlemesi:
Halkara çydamlylyk, şahsyýetleriň, jemgyýetleriň we halklaryň dürli medeniýetlerden, dinlerden, jynslardan we gelip çykyşlardan bolan adamlary kabul etmek we hormatlamak ukybyna degişlidir. Köpdürlüligiň adamzadyň esasy tarapydygyny we gorkulmaly ýa-da ret edilmän, dabaralanmalydygyny we gujaklamalydygyny ykrar etmekdir. Halkara çydamlylyk, dünýädäki halklaryň we halklaryň arasynda parahatçylygy, düşünişmegi we hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin zerurdyr.
Esasy derejede halkara çydamlylyk, adamlaryň arasynda bar bolan tapawutlary ykrar etmegi we olara baha bermegi öz içine alýar. Bu, adamlaryň dürli ynançlarynyň, gymmatlyklarynyň, däp-dessurlarynyň we däp-dessurlarynyň bardygyny we bu tapawutlaryň aslynda gowy ýa-da erbet, dogry ýa-da ýalňyş däldigini kabul etmegi aňladýar. Munuň ýerine, şahsyýetler we has uly jemgyýetleriň agzalary hökmünde bizi özboluşly edýän zatlaryň diňe bir bölegi.
1.2 Halkara çydamlylygyň ähmiýeti:
Birinjiden, halkara çydamlylyk parahatçylygy we durnuklylygy ösdürýär. Dürli ýurtlardan we medeniýetlerden adamlar bir ýere jemlenende, diliň, däp-dessurlaryň we ynançlaryň tapawudy sebäpli köplenç gapma-garşylyk gorkusy döreýär. Şeýle-de bolsa, adamlar bu tapawutlara çydamly bolmagy öwrenenlerinde, parahatçylykly gepleşiklere gatnaşyp, umumy pikir taparlar. Bu konfliktleriň çözülmegine we uzak möhletli parahatçylygyň we durnuklylygyň ösdürilmegine sebäp bolup biler.
Ikinjiden, halkara çydamlylyk medeni alyş-çalyş we düşünişmegi ösdürýär. Köpdürlüligi kabul etmek bilen, adamlar öz garaýyşlaryny giňeldip we bilimlerini artdyryp biljek beýleki medeniýetler we durmuş ýollary barada öwrenip bilerler. Bu, dürli medeniýetlere has köp baha bermäge we daş-töweregimizdäki dünýä has çuňňur düşünmäge sebäp bolup biler. Medeni alyş-çalyş, umuman jemgyýete peýdaly täze pikirleriň we täzelikleriň ösmegine sebäp bolup biler.
Üçünjiden, halkara çydamlylyk ykdysady ösüşe we ösüşe kömek edýär. Dürli ýurtlardan adamlar bilelikde işleseler, kärhanalaryň we guramalaryň üstünliklerine goşant goşup biljek özboluşly başarnyklary, bilimleri we tejribeleri getirýärler. Bu, gatnaşyjylaryň hemmesine peýdaly bolup biljek söwdanyň, maýa goýumlarynyň we ykdysady ösüşiň ýokarlanmagyna sebäp bolup biler. Mundan başga-da, halkara çydamlylygy ykdysady ösüşi hasam ösdürip biljek diskriminasiýany we deňsizligi azaltmaga kömek edip biler.
Dördünjiden, howanyň üýtgemegi, garyplyk we keseller ýaly global kynçylyklary çözmek üçin halkara çydamlylygy zerurdyr. Bu kynçylyklar dünýäniň dürli künjeginden gelen adamlara täsir edýär we olary netijeli çözmek üçin köpçülikleýin çäreleri talap edýär. Adamlary umumy maksatlara ýetmek we bu çylşyrymly meseleleriň çözgütlerini tapmak üçin halkara çydamlylygy zerurdyr. Çydamlylyk bolmasa, bu meseleler boýunça manyly ösüş gazanmak kyn.
Bäşinjiden, halkara çydamlylygy adam hukuklaryny we jemgyýetçilik adalatyny ösdürmek üçin möhümdir. Adamlar başgalara çydamly bolanda, diskriminasiýa, ýöreýiş we adalatsyzlyga garşy durmak has ähtimal. Bu, adam hukuklarynyň has köp goralmagyna we gelip çykyşyna ýa-da ýagdaýyna garamazdan ähli adamlar üçin sosial adalatyň ýokarlanmagyna sebäp bolup biler.
Altynjy, global howpsuzlygy goramak üçin halkara çydamlylygy zerurdyr. Özara baglanyşykly häzirki dünýäde dünýäniň islendik ýerinden howpsuzlyga howp abanmagy mümkin. Halklaryň arasynda çydamlylyk, halklaryň arasynda ynam döretmek we goranmak, aňtaw we hukuk goraýjy pudaklarda hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin zerurdyr. Bu gapma-garşylyklaryň öňüni almaga we global howpsuzlygy saklamaga kömek edip biler.
Sevenedinjiden, durnukly ösüşi üpjün etmek üçin halkara çydamlylygy möhümdir. Durnukly ösüş ykdysady ösüşi daşky gurşawy goramak we sosial jogapkärçilik bilen deňleşdirmegi talap edýär. Adamlara hemmeler üçin deň we durnukly çözgütleri tapmak üçin halkara çydamlylygy zerurdyr. Bu, geljekki nesilleriň gülläp ösmek üçin zerur çeşmelerine elýeterliligini üpjün edip biler.
Sekizinjiden, demokratik gymmatlyklary we gowy dolandyryşy ösdürmek üçin halkara çydamlylygy zerurdyr. Demokratik jemgyýetler açyk gepleşiklere, gatnaşmaga we dürlülige hormat goýýarlar. Bu gymmatlyklary wagyz etmek we hökümetleriň öz raýatlarynyň öňünde hasabat bermegini üpjün etmek üçin halkara çydamlylygy zerurdyr. Bu, has köp syýasy durnuklylyga we ähli adamlar üçin durmuş derejesiniň ýokarlanmagyna sebäp bolup biler.
Dokuzynjy, döredijiligi we innowasiýany ösdürmek üçin halkara çydamlylygy möhümdir. Dürli derejeli adamlar bir ýere jemlenende, täze açyşlara we oýlap tapyşlara sebäp bolup biljek özboluşly garaýyşlary we pikirleri getirýärler. Halkara çydamlylyk, umuman jemgyýete peýdaly bolup biljek döredijiligi we innowasiýany höweslendirýän gurşaw döretmek üçin zerurdyr.
Netijede, şahsy çydamlylygy we özüni tanamak üçin halkara çydamlylygy zerurdyr. Haçan-da adamlar başgalara çydamly bolmagy öwrenenlerinde, duýgudaşlygy ösdürip bilerler
1.4 Halkara çydamlylygyň faktorlary:
Bir bölek ýa-da ýygnak üçin halkara çydamlylyk döredilende göz öňünde tutulmaly birnäçe faktor bar. Bular öz içine alýar:
Funksiýa: Çydamlylygy kesgitläniňde esasy üns bölek ýa-da gurnama işleýşidir. Bölümiň göz öňünde tutulan funksiýany zerur çäklerde ýerine ýetirip bilmegi üçin çydamlylyk kesgitlenmeli, hatda ululygy ýa-da görnüşi boýunça üýtgeşiklik bilen öndürilen hem bolsa.
Önümçilik prosesleri: Çydamlylygy kesgitläniňde bölegi ýa-da gurnamak üçin ulanylýan önümçilik prosesleri hem göz öňünde tutulmalydyr. Dürli önümçilik amallary ululygy we görnüşi boýunça dürli derejeleriň üýtgemegine sebäp bolup biler, şonuň üçin çydamlylyklar şoňa görä kesgitlenmeli.
Bahasy: Çydamlylyk bir bölegi ýa-da gurnama çykdajylaryna ep-esli täsir edip biler. Has berk çydamlylyk has takyk önümçilik proseslerini we önümçilik çykdajylaryny ýokarlandyryp biljek has berk hil gözegçiligini talap edip biler. Şonuň üçin berk çydamlylygyň zerurlygyny olara ýetmek üçin çykdajy bilen deňleşdirmek möhümdir.
Çalyşmak: Halkara çydamlylyk, dürli öndürijilerden bölekleriň biri-biri bilen ulanylmagyny üpjün etmek üçin döredildi. Diýmek, dürli çeşmelerden bölekler dogry sazlaşykly bolar we ululygy ýa-da görnüşi boýunça käbir üýtgeşiklikler bar bolsa, çydamlylyk kesgitlenmeli.
Standartlaşdyrma: Çydamlylyk, adatça, ISO we IEC ýaly halkara ülňü guramalary tarapyndan döredilýär, olar senagat zerurlyklaryna we tehniki tejribä esaslanýan ylalaşyk standartlaryny ösdürýärler. Bu ülňüler çydamlylygy kesgitlemek we dürli öndürijilerde we pudaklarda yzygiderliligi üpjün etmek üçin umumy dil berýär.
1.5 Halkara çydamlylygyň görnüşleri:
Geometrik çydamlylyk: Geometrik çydamlylyk, bir bölegiň ýa-da gurnamagyň ululygy we görnüşi boýunça rugsat edilýän üýtgemeleri kesgitleýär. Adatça + ýa-da - ýaly nyşanlaryň kömegi bilen üýtgeýşiň nominal bahadan has uly ýa-da kiçi bolmagyna rugsat berilýändigini ýa-da rugsat edilýän üýtgeşmäniň mukdaryny kesgitlemek üçin san bahalaryny görkezmek bilen aňladylýar. Geometrik çydamlylygyň mysallaryna tekizlik, tegeleklik we perpendikulýarlyk degişlidir.
Çydamlylyga çydamlylyk: laýyklyga çydamlylyk, iki ýa-da has köp bölekleriň biri-birine gabat gelşinde rugsat berilýän üýtgeşmeleri kesgitleýär. Çydamlylygyň bu görnüşi köplenç jübütleşýän ýüzleriň tekiz we dogry gatnaşmak ukybyna täsir edip biljek kemçiliklerden azat bolmagy üçin ulanylýar. Gabat gelmek çydamlylygy, adatça + ýa-da - ýaly nyşanlaryň kömegi bilen üýtgeýşiň nominal bahadan has uly ýa-da kiçi bolmagyna rugsat berilýändigini ýa-da rugsat edilýän üýtgeşmäniň mukdaryny kesgitlemek üçin san bahalaryny görkezmek bilen aňladylýar.
Iş gutarmagy: Çykyş, miliň ýa-da beýleki aýlanýan komponentiň aýlanma ugrunda rugsat berilýän üýtgeşmeleri kesgitleýär. Çydamlylygyň bu görnüşi, köplenç aýlanýan komponentleriň aşa könelmegine ýa-da zeper ýetmezden kadaly we yzygiderli işlemegini üpjün etmek üçin ulanylýar. Iş gutarmagy, adatça + ýa-da - ýaly nyşanlaryň kömegi bilen üýtgeýşiň nominal bahadan has uly ýa-da kiçi bolmagyna rugsat berilýändigini ýa-da rugsat edilýän üýtgeşmäniň mukdaryny kesgitlemek üçin san bahalaryny görkezmek bilen aňladylýar.
2-nji bölüm: Halkara çydamlylygy döretmek we durmuşa geçirmek:
2.1 Halkara standartlar guramalary:
Birnäçe halkara guramalary halkara çydamlylyk bilen baglanyşykly ülňüleri döretmek we goldamak üçin jogapkärdir. Käbir görnükli guramalar:
a. Halkara standartlaşdyryş guramasy (ISO): ISO Birleşen Milletler Guramasynyň halkara jemgyýetçilik ülňülerine jogapkär ýöriteleşdirilen edarasydyr.
b. Halkara elektrotehniki komissiýasy (IEC): IEC ähli elektrik, elektron we baglanyşykly tehnologiýalar üçin halkara ülňülerini taýýarlaýan we neşir edýän global guramadyr.
c. Halkara telekommunikasiýa bileleşigi (ITU): ITU Birleşen Milletler Guramasynyň halkara jemgyýetçilik telekommunikasiýalaryna jogapkär ýöriteleşdirilen edarasydyr.
2.2 Milli ülňüleriň edaralarynyň roly:
Milli standartlar guramalary halkara çydamlylygy ösdürmekde we durmuşa geçirmekde möhüm rol oýnaýar. Halkara ülňü guramalarynyň işine gatnaşýarlar, ülňüleriň ösmegine goşant goşýarlar we olaryň milli derejede kabul edilmegini we durmuşa geçirilmegini üpjün edýärler.
2.3 Halkara çydamlylygy döretmek prosesi:
Halkara çydamlylygy ýola goýmak prosesi adatça aşakdaky ädimleri öz içine alýar:
a. Teklip: Täze çydamlylyk standarty baradaky teklip degişli halkara ülňüler guramasyna hödürlenýär.
b. Syn: Teklip, tehniki mümkinçiligini we ýerlikliligini üpjün etmek üçin agza ýurtlaryň tehniki hünärmenleri tarapyndan gözden geçirilýär.
c. Makullamak: Teklip tassyklansa, standarty ösdürmek üçin iş topary döredilýär.
d. Taslama: Tehniki, ykdysady we daşky gurşaw faktorlaryny göz öňünde tutup, iş topary standarty taýýarlaýar.
e. Düşündiriş döwri: Standart taslamasy agza ýurtlara, milli ülňüler guramalaryna we beýleki gyzyklanýan taraplara teswirler üçin ýaýradylýar.
f. Wersiýa: Teswirler seredilýär we standart taslamasy şoňa laýyklykda täzeden seredilýär.
g. Ogullyga almak: Iň soňky standart halkara standartlary guramasy tarapyndan kabul edilýär we neşir edilýär.
sag. Durmuşa geçirmek: Milli ülňüler guramalary öz ýurtlarynda halkara çydamlylyk standartynyň kabul edilmegine we durmuşa geçirilmegine goldaw berýär.
2.4 Halkara çydamlylygyň berjaý edilmegini üpjün etmek:
Halkara çydamlylygyň berjaý edilmegini üpjün etmek üçin öndürijiler we hyzmat üpjün edijiler:
a. Önümlerine ýa-da hyzmatlaryna degişli degişli halkara ülňülerinden we çydamlylyklaryndan habarly boluň.
b. Önümçilik we hyzmat beriş wagtynda zerur çydamlylygy gözegçilikde saklamak we saklamak üçin hil dolandyryş ulgamlaryny we gözleg proseduralaryny durmuşa geçiriň.
c. Yzygiderli
c. Işgärleri üçin halkara çydamlylyklaryna we ähmiýetine düşünmeklerini ýokarlandyrmak üçin yzygiderli okuw we bilim programmalaryny geçiriň.
d. Halkara çydamlylyk düzgünlerine laýyklyk we goldaw almak üçin milli ülňüler guramalary we beýleki gözegçilik ediji guramalar bilen hyzmatdaşlyk ediň.
e. Üýtgeýişleri azaltmak we halkara çydamlylyklaryň iň amatly ýerine ýetirilmegini üpjün etmek üçin önümçilik we hyzmat amallaryna yzygiderli gözegçilik ediň we gowulandyryň.
f. Halkara hyzmatdaşlyga we beýleki öndürijiler we hyzmat üpjün edijiler bilen özara düşünişmegi we halkara çydamlylyga ygrarlylygy ösdürmek üçin maglumat alyşmak.
g. Önümleriň aýratynlyklaryny we hyzmat şertnamalaryny iň soňky halkara çydamlylyk ülňülerine we talaplaryna laýyk gelmek üçin yzygiderli gözden geçiriň we täzeläň.
Netije
Halkara çydamlylygy bilmek möhümdir. Jemgyýetleriň arasynda köpri gurmaga kömek edýär we global raýatlyk duýgusyny ösdürýär we ähli adamzadyň abadançylygy üçin umumy jogapkärçiligi döredýär. Bu çäreleri durmuşa geçirmek bilen, öndürijiler we hyzmat üpjün edijiler önümleriniň we hyzmatlarynyň zerur halkara çydamlylyklaryna laýyk gelmegini üpjün edip bilerler, dünýä bazaryna bökdençsiz birleşmegi ýeňilleşdirer we müşderileriň kanagatlylygyny ýokarlandyrar.
Iş wagty: 18-2023-nji dekabry
